9 maja 2024 r. odbyło się posiedzenie Podkomisji Stałej do spraw Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Obszernym elementem obrad była dyskusja na temat roli poszczególnych elementów sektora nauki i szkolnictwa wyższego: uczelni, Polskiej Akademii Nauk, instytutów badawczych i instytucji grantowych.

Dyskusję dotyczącą Polskiej Akademii Nauk otworzyło wystąpienie podsekretarz stanu w MNiSW Marii Mrówczyńskiej, która po krótce omówiła historię oraz strukturę organizacyjną PAN.

Wypowiedź przedstawicielki rządu uzupełnił wiceprezes PAN prof. Aleksander Welfe, który zwrócił uwagę, że Akademia ma dwa filary: korporację z 350 członkami krajowymi i 69 instytutów zatrudniających mniej niż 5000 osób. Podkreślił przy tym dorobek naukowy tych instytutów, który – gdyby został ujęty łącznie – jest większy, niż najlepszych polskich uczelni i uplasowałby się około setnego miejsca w rankingu szanghajskim, podczas gdy najlepsze polskie uniwersytety zajmują około 500. miejsca. – Apeluję do Ministerstwa o równe traktowanie i zwiększenie subwencji dla instytutów PAN na poziomie równym innym podmiotom systemu naukowego – zakończył swoje wystąpienie prof. Welfe.

Odnosząc się do tych słów minister Mrówczyńska wskazała, że dodatkowe środki przekazane PAN w tym roku są bezprecedensowe – 180 milionów plus dodatkowe 10 milionów z budżetu ministerstwa, co stanowi znaczne zwiększenie w porównaniu do poprzedniego roku. Przypomniała także o porozumieniu dotyczącym podziału tych środków i podkreśliła, że niektóre instytuty otrzymały znaczne zwiększenia finansowania, a swoje wystąpienie zakończyła stwierdzeniem, że uczelnie wyższe prowadzą również badania naukowe i są obciążone kształceniem kadr, co wiąże się również z określonymi dodatkowymi wymogami finansowania.

Odpowiadając na słowa podsekretarz stanu w MNiSW podkreślił, że wspomniane dofinansowanie nie zaspokaja potrzeb PAN, a różnica między subwencjami dla instytutów PAN (20%) a uczelniami (27%) wynosi 50 milionów. – Potencjał wszystkich instytutów Polskiej Akademii Nauk razem wziętych jest większy od potencjału Naukowego Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i każdej innej uczelni w kraju. Taka jest skala produkcji naukowej w instytutach PAN – powtórzył prof. Aleksander Welfe.

Podkreślił także, że jednostki te prowadzą kształcenie w ramach studiów doktoranckich, nie jest więc prawdą, że w przeciwieństwie do uczelni nie realizują tego typu aktywności – Demagogią jest stwierdzanie, że w instytutach Polskiej Akademii Nauk jest jakaś nadzwyczajna łatwość zdobywania zewnętrznych pieniędzy, której to łatwości nie ma na uczelniach. To nie jest zgodne z prawdą – zaznaczył wiceprezes PAN. – Uczelnie, podobnie jak wszystkie jednostki systemu, mogą ubiegać się o finansowanie zewnętrzne w takiej samej skali i w taki sam sposób jak instytuty Polskiej Akademii Nauk. Stanowisko mówiące, że instytuty Polskiej Akademii Nauk „dorobią sobie” pozyskując środki zewnętrzne i z tego względu Ministerstwo nie musi ich finansować w takiej skali, jak pozostałych elementów systemu, jest po prostu nierównym traktowaniem – skonkludował prof. Welfe.

Zachęcamy do zapoznania się z zapisem wybranych elementów posiedzenia Podkomisji Stałej do spraw Nauki i Szkolnictwa Wyższego – źródłowy materiał filmowy pozyskaliśmy dzięki uprzejmości Sekretariatu Komisji i Kancelarii Sejmu RP.