Ukryte głęboko pod naszymi stopami – wody podziemne stanowią bogaty i niewykorzystany w pełni potencjał. O ich odpowiednim wykorzystaniu i zarządzaniu, wpływie na krajobraz i zagrożeniach wynikających ze zmian klimatu debatowali specjaliści podczas obchodów Światowego Dnia Wody.
Wody podziemne stanowią aż 99% zasobów wód słodkich w stanie ciekłym na świecie i niemal połowę wody pitnej. Korzystamy z nich w gospodarstwach domowych, do nawadniania upraw, w przemyśle. Ze względu na zwiększoną presję na ich wykorzystanie wynikającą m.in. ze zmian klimatu, procesów demograficznych i urbanistycznych, coraz ważniejsze stają się możliwości ich jak najlepszego wykorzystania, ale też ochrony.
Na całym świecie 22 marca obchodzony jest Światowy Dzień Wody. Został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 22 grudnia 1992 roku. Z okazji krajowych obchodów święta odbyła się konferencja, współorganizowana przez Polską Akademię Nauk, Komitet Gospodarki Wodnej PAN oraz UNESCO. Podobne do tegorocznej konferencje organizowane są w PAN od 2018 roku.
„Tegoroczny Światowy Dzień Wody obchodzimy pod hasłem ‘Wody podziemne. Ukryte źródła’. Niektórzy tłumaczą: ‘Wody podziemne. To, co niewidoczne, uczyńmy widocznym’. Są niezwykle istotnym zasobem, stanowią ważny element adaptacji do zmian klimatycznych. Działalność człowieka i zmiany klimatu wywierają olbrzymią presję również na wody podziemne” – stwierdził prof. Paweł Rowiński, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, prowadzący spotkanie.
Podczas konferencji miała miejsce polska premiera tegorocznego światowego Raportu UNESCO na temat zasobów wodnych podziemnych. Założenia dokumentu omówił prof. Marek Degórski zInstytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN. Raport podzielony jest na cztery zasadnicze części: wstępne wiadomości o roli wód podziemnych w życiu człowieka, zagadnienia sektorowe, zróżnicowanie regionalne w zasobach i funkcji wód podziemnych oraz zakres działań dla polityki globalnej, regionalnej i sektorowej.
Szacunkowe zużycie wody będzie wzrastało o 1% rocznie w ciągu najbliższych 30 lat. Tymczasem rozmieszczenie powierzchniowe wód na świecie jest nierównomierne – znajdują się miejsca dużych zasobów o znaczeniu strategicznym, ale także na obszarach ogromnych braków, np. w Afryce Subsaharyjskiej. Jednak, jak podkreślił prof. Degórski, „Ten zasób należy traktować wyjątkowo, dlatego, że już nigdy nie zostanie zrekompensowany, jeśli go zniszczymy, wyczerpiemy. A jest to, z punktu widzenia ludzkości, zasób egzystencjalny”.
Autorzy Raportu pokazują też globalne tendencje w wykorzystaniu wody, w tym kwestie społeczne i nierównego dostępu do tego zasobu, naciski wywołane zwiększonym zapotrzebowaniem na żywność i potrzeby sanitarne, produkcję zanieczyszczeń. Nadmierna eksploatacja zasobów wywołuje zmiany klimatu i krajobrazu, np. Huston, Meksyk, Dżakarta i inne wielkie miasta osiadają.
Dr Piotr Herbich, główny specjalista ds. hydrogeologii w Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym, opowiedział o wodach podziemnych w naszym kraju. Warstwy wodonośne występują na terenie całej Polski, są w większości doskonałej jakości i są powszechnie wykorzystywane. „Rezerwy są znaczne, mogą, powinny i są wykorzystywane m.in. do nawadniania upraw rolnych, szczególnie w warunkach suszy” – podkreślił badacz.
Prof. Ewa Krogulec, geolożka z Uniwersytetu Warszawskiego, omówiła wpływ zmian klimatu na wody podziemne na przykładzie Warszawy. Wskazała wiele dowodów na to, że zmiany klimatu, obok innych przyczyn, w tym procesów urbanizacyjnych, mają wpływ na stan wód podziemnych. Wskazała na obniżenie się lustra wód podziemnych, radykalne zmniejszenie liczby naturalnych źródeł wody, zwiększenie zanieczyszczenia antropogenicznego oraz zmianę jakości wody, w tym wzrost jej temperatury o kilka stopni w ciągu ostatnich 150 lat.
„Moim apelem jest to, abyśmy nie reagowali na katastrofy i trudności, ale planowali działania, prowadzili obserwacje hydrogeologiczne, monitoring i identyfikowali zagrożenia”, dodała badaczka. Umożliwi to ochronę wody i jej racjonalne wykorzystanie.
Podczas debaty prelegenci odpowiedzieli na pytania i komentarze zadawane na chacie przez widownię. Pytania dotyczyły m.in. zasobów wód podziemnych w obszarach silnego drenażu górniczego, możliwości zasilania wód podziemnych i możliwego magazynowania wód powierzchniowych.
Omawiany był też temat nawodnień w sektorze rolnictwa i konieczności uregulowania tego dotychczas słabo rejestrowanego wypływu wód z systemu. Namawiano też do kształtowania krajobrazu naturalnego i przestrzeni miejskich tak, aby nie dopuścić do naruszenia naturalnej równowagi.
„Troska o krajobraz powinna także definiować nasze postepowanie w ten sposób, żeby zwiększać zasilanie wód podziemnych, gdzie to tylko możliwe”, podsumował prof. Tomasz Okruszko, przewodniczący Komitetu Gospodarki Wodnej PAN, współorganizator konferencji.
Spotkanie odbyło się w formule hybrydowej. Z powodów zdrowotnych nie mógł w nim uczestniczyć prof. Adam Szymkiewicz z Politechniki Gdańskiej, który miał mówić o zanieczyszczeniach wód podziemnych.
Prezentacje prelegentów:
Raport UNESCO (w j. angielskim):
W serwisie PAN stosujemy pliki cookies w celu gromadzenia danych statystycznych oraz prawidłowego funkcjonowania serwisu. Pliki te mogą być umieszczane na Twoim urządzeniu do odczytu stron. Więcej informacji o celu używania i zmianie ustawień ciasteczek znajdziesz w naszej polityce prywatności.