Polska zaczyna się dzielić na „biedną” północ i „zamożne” południe – tak wynika z raportu badaczy Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN analizującego obszary wiejskie.
Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich (MROW) to pierwszy w Polsce – i jak dotąd jedyny – projekt badawczy dotyczący obszarów wiejskich, realizowany od 2010 roku. Raport podsumowuje systematyczne, 10-letnie badania naukowe na temat rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w Polsce. Autorami raportu „Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap IV. Dekada przemian społeczno-gospodarczych” są pracownicy Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN IRWiR PAN: dr hab. Monika Stanny, prof. Andrzej Rosner i mgr Łukasz Komorowski.
Z najnowszych badań gmin wiejskich wyłania się nowy rodzaj podziału rozwoju Polski. Na ten podział wpływają zmiany o charakterze społecznym, takie jak problematyka edukacyjna, aktywność społeczna oraz zamożność i spójność społeczności lokalnej. Przemiany w społecznych strukturach na polskiej wsi decydują o tym, jak zmienia się wieś. Tymczasem struktury gospodarcze są inercyjne, nie nadążają za zmianą społeczną.
Z badań wyłania się nowa, wyraźna linia oddzielająca południowo-zachodnią część kraju od części północno-wschodniej. Południe zyskuje korzystniejszą ocenę rozwoju w zakresie procesów społecznych, natomiast na północy oceny te są relatywnie niskie i bardzo niskie. Oś dzieląca obszary przebiega na linii Szczecin – Poznań – Łódź – Rzeszów.
Ta obserwacja nie unieważnia historycznego podziału kraju na ogólnie lepiej rozwiniętą Polskę zachodnią oraz słabiej rozwiniętą Polskę wschodnią. On nadal się utrzymuje.
Podział na uboższą północ i coraz zamożniejsze południe uzupełnia ten obraz i pokazuje kierunek dalszych zmian. Co więcej, przemiany gospodarcze są tu bardziej pasywne niż przemiany społeczne. To z kolei wpływa na względnie niskie tempo dezagraryzacji oraz powolne zmiany w sektorze rolnym.
Badanie ujawniło, że 26% sołectw w Polsce nie jest skomunikowanych z miejscowością gminną. Zapewne dlatego przez 10 lat liczba zarejestrowanych samochodów na 100 mieszkańców wzrosła o 30%. Większość samochodów (nawet 90%) jeżdżących po terenach wiejskich w Polsce ma 10 i więcej lat.
Przeciętny czas dojazdu do stolicy regionu wynosił w 2019 r. 70 minut. To o 10 minut mniej niż w latach 2015 i 2010. Czas dojazdu do stolicy województwa jest miarą dostępności przestrzennej obszarów wiejskich do miast. Im krótszy czas dojazdu, tym wyższa dostępność do rynku pracy, usług, administracji wojewódzkiej czy rozrywki.
– Właściwie można powiedzieć, że na terenach wiejskich każda osoba w wieku produkcyjnym posiada samochód. Jednym z czynników wzmacniających ten stan była reforma szkolnictwa. Likwidacja gimnazjów spowodowała, że o ponad 10% zwiększyła się liczba dzieci dojeżdżających, czyli dowożonych do szkoły leżącej poza ternem gminy, w której mieszkają – komentuje wyniki badań członek zespołu mgr Łukasz Komorowski.
Badania dowodzą, że w najbliższym czasie kluczowe będzie wdrażanie polityki wrażliwej terytorialnie. Będzie to możliwe poprzez interwencje polityk publicznych na obszarach wiejskich dotkniętych presją demograficzną.
Ważne jest także zapewnienie samorządom lokalnym stabilności finansowej i wsparcie projektów infrastrukturalnych. Potrzeba też zapewnienie minimalnych standardów usług publicznych w zakresie funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej, opieki społecznej i transportu publicznego.
– Zaangażowanie ludzi mieszkających na obszarach wiejskich jest kluczowym czynnikiem poprawy warunków życia. Dlatego ważne jest upodmiotowienie lokalnych „aktorów” i ich szybsza adaptacja do zmieniających się okoliczności– konstatuje dr hab. Monika Stanny, współautorka badania.
Projekt MROW realizowany jest w ramach Forum Inicjatyw Rozwojowych Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej we współpracy z Instytutem Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Jego celem jest stała obserwacja zmian społeczno-gospodarczych dokonujących się na obszarach wiejskich w Polsce.
Najnowszy, czwarty raport można pobrać w dwóch wersjach: skróconej oraz pełnej. Na stronie IRWiR PAN znajdują się także dokumenty z poprzednich lat.
Prezentację i omówienie wyników badania można obejrzeć na kanale Youtube.
Źródło informacji i zdjęć: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
W serwisie PAN stosujemy pliki cookies w celu gromadzenia danych statystycznych oraz prawidłowego funkcjonowania serwisu. Pliki te mogą być umieszczane na Twoim urządzeniu do odczytu stron. Więcej informacji o celu używania i zmianie ustawień ciasteczek znajdziesz w naszej polityce prywatności.
