Pod względem przewidywanej i notowanej długości życia Polska znacząco odstaje od krajów Unii Europejskiej. Eksperci Polskiej Akademii Nauk przeanalizowali m.in. zmiany długości trwania życia w Polsce, Finlandii i Holandii w latach 1960-2019. Zauważyli, że wskazują one na dwie istotne sprawy. Pierwszą z nich jest niewykorzystanie z punktu widzenia poprawy zdrowia ludności Polski czasu od drugiej połowy lat 60. do początku lat 90. XX wieku. Drugą jest zasadnicza poprawa sytuacji po 1991 r., która nie zniwelowała jednak braków w stanie zdrowia Polaków w porównaniu z mieszkańcami bogatszych krajów UE.

Niewątpliwie pandemia miała istotny wpływ na sytuację zdrowotną Polek i Polaków. Wzrost umieralności w tym czasie był w Polsce większy niż przeciętny dla ogółu krajów UE. W konsekwencji niekorzystna różnica w długości życia ludności Polski dodatkowo się powiększyła. Eksperci twierdzą jednak, że negatywny trend występował już przed rokiem 2019. O problemach w systemie ochrony zdrowia, zarówno w obszarze zdrowia publicznego, jak i medycyny naprawczej, świadczyły zgony możliwe do uniknięcia, powodowane m.in. chorobami nowotworowymi czy chorobami układu krążenia i umieralność z powodu przyczyn bezpośrednio związanych z konsumpcją alkoholu.

Więcej informacji: Rekomendacje strategiczne na lata 2023-2027

Nierówności w zdrowiu

W Polsce, w przeciwieństwie do większości krajów UE występują również wyjątkowo duże różnice w stanie zdrowia w przypadku osób o różnym poziomie wykształcenia. Osoby z wykształceniem podstawowym żyją znacznie krócej niż osoby z wykształceniem wyższym. U mężczyzn w wieku 30 lat różnica ta w 2017 r. (ostatnim, dla którego Eurostat opublikował dane), wynosiła 11 lat, a u kobiet 3,4 lat. Związek pomiędzy czynnikami społecznymi oraz społeczno-ekonomicznymi i zdrowiem jest złożony. Mężczyźni, osoby mieszkające w niektórych regionach, osoby o niskim statusie społeczno-ekonomicznym częściej niż inni sięgają po używki takie jak tytoń czy alkohol. Równocześnie mogą być silniej narażeni na niekorzystne czynniki środowiskowe wynikające przykładowo z gorszych warunków mieszkaniowych. Mogą również w mniejszym stopniu angażować się w zachowania prozdrowotne.

Rekomendacje ekspertów

Przy wyznaczaniu kierunków rozwoju systemu ochrony zdrowia należy się opierać na rzetelnych danych. W Polsce korzysta się z różnych systemów monitorowania stanu zdrowia, statystyk dot. zgonów czy map potrzeb zdrowotnych. Niestety informacje te pozostają niezintegrowane. W zależności od wziętych pod uwagę wskaźników, stan zdrowotny Polaków jawi się nieco inaczej. W takiej sytuacji trudno zdecydować o priorytetach czy prowadzić celowane działania prozdrowotne. Zdaniem autorów opracowanie pogłębionego obrazu występowania problemów zdrowotnych i ich uwarunkowań w odniesieniu szczególnych grup chorób czy podpopulacji mogą dać tylko specjalnie zaplanowane epidemiologiczne badania populacyjne.

W obliczu niedostatków monitorowania sytuacji zdrowotnej i braku zintegrowanych danych, autorzy raportu wyłonili następujące działania, które uznali za ważne i pilne:

1. Utworzenie zespołu badawczego, którego zadaniem byłoby zaprojektowanie i systematyczne prowadzenie zestawu standardowych analiz, pozwalających na monitorowanie sytuacji zdrowotnej w ujęciu populacyjnym. Wyniki tych analiz powinny być publikowane w standardowy sposób w określonych odstępach czasu. Szczególnie ważna byłoby umożliwienie łączenia danych z różnych baz danych w taki sposób, by można było śledzić stan zdrowia ankietowanego objętego konkretnym programem, przy jednoczesnym zachowaniu zasad związanych z ochroną danych osobowych.
2. Prowadzenie badań epidemiologicznych zarówno przekrojowych (polegających na jednoczesnej ocenie występowania czynników ryzyka i stanu zdrowia w reprezentatywnej dla populacji grupie osób), jak i kohortowych (polegających na monitorowaniu przez kilka-kilkanaście-kilkadziesiąt stanu zdrowia wybranej populacji lub wybranych grupach osób oraz występowania czynników ryzyka), które miałyby charakter powtarzalny – co można osiągnąć poprzez wykonywanie ich przez tą samą instytucję, z zapewnieniem ciągłości metodyki i prezentacji wyników, a także zapewnionym finansowaniem.
3. Umożliwienie połączenia ogólnopolskich badań ankietowych prowadzonych na reprezentatywnej próbie z informacjami o problemach zdrowotnych tych osób na podstawie danych NFZ oraz z informacjami dotyczącymi umieralności – w przypadku braku środków na badania kohortowe.

O projekcie Polskie Zdrowie 2.0

Projekt pt. „Ocena wybranych elementów systemu zdrowia w Polsce w oparciu o dowody naukowe i dobre praktyki innych krajów – Polskie Zdrowie 2.0” (w skrócie Polskie Zdrowie 2.0 lub PZ 2.0) powstał z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który działa w ramach Wydziału V Nauk Medycznych Akademii. Naukowcy z Komitetu zaproponowali i koordynują działania w projekcie, ale grupa autorów zaangażowanych w Polskie Zdrowie 2.0 jest dużo większa.

Projekt stawia sobie za cel edukację i upowszechnianie nauki. Główną grupę docelową stanowią polscy politycy i osoby zajmujące się zdrowiem. Ekspertom zależy także na dotarciu do szerokiej opinii publicznej i dziennikarzy. Sama inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia w Polsce przez główne podmioty polityczne. Autorzy liczą na wykorzystanie ich wiedzy w programach dotyczących polityki zdrowotnej w kraju. 

Do przygotowania policy briefs zaproszono aż 64 polskich ekspertów – naukowców i doświadczonych praktyków, uczestników Systemu Opieki Zdrowia (SOZ) w Polsce.

Kolejne analizy są publikowane na oficjalnej stronie projektu Polskie Zdrowie – Polska Akademia Nauk (pan.pl). Wszystkie tematy poruszane w projekcie znajdują się poniżej:

Autorzy opracowań opisanych w formule policy brief wyrażają zgodę na korzystanie, kopiowanie, przedrukowywanie, rozpowszechnianie zamieszczonych na stronie www.pan.pl/polskie-zdrowie całości bądź fragmentów opracowań policy brief bez konieczności uzyskiwania zgody autorów.