Dnia 30 stycznia 2023 r. zmarł prof. Ryszard Gryglewski, wieloletni kierownik Katedry Farmakologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.  Ryszard Gryglewski urodził się 4 sierpnia 1932 roku w Wilnie. Był absolwentem Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Krakowie, którą ukończył w 1955 r. W 1965 roku objął funkcję kierownika Katedry Farmakologii po światowej sławie farmakologu prof. Januszu Supniewskim i pełnił tę funkcję do roku 2002.  W roku 1971 otrzymał tytuł Profesora. Zmarły pełnił godność rektora ówczesnej Akademii Medycznej w Krakowie w latach 1981- 1984.

Prof. Gryglewski dokonał szeregu odkryć, do których należy przede wszystkim odkrycie w 1976 roku prostacykliny, produktu kaskady kwasu arachidonowego. Odkrycie to stało się przełomem w badaniach struktury i funkcji naczyń krwionośnych i stanowiło podwaliny pod nowy kierunek badań współczesnej farmakologii, za który uważa się obecnie farmakologię śródbłonka naczyniowego. Badania prowadzone przez prof. Gryglewskiego stały się przełomowymi w zakresie spojrzenia naukowego i klinicznego na patomechanizm i farmakoterapię miażdżycy. Prof. Gryglewski prowadził działalność naukową przy ścisłej współpracy z zagranicznymi ośrodkami farmakologicznymi, m.in. w Edynburgu, w Wellcome Research Laboratories w Kent czy William Harvey Research Institute w Londynie, czy w New York Medical College w Stanach Zjednoczonych. Właśnie w tym wspólnym polsko-brytyjskim zespole, pracując z późniejszym Noblistą Johnem Vane^,m dokonał odkrycia wspomnianej prostacykliny, związku o cechach hormonu tkankowego, wytwarzanego głównie przez śródbłonki naczyń płucnych. Wykrył, że prostacyklina silnie hamuje agregację płytek krwi i wykazuje działanie naczyniorozszerzające na naczynia krwionośne, w tym zwłaszcza naczynia wieńcowe. W ten sposób prof. Gryglewski został twórcą oryginalnej hipotezy, udowodnionej później w dalszych badaniach przedklinicznych i klinicznych, że hamowania syntezy prostacykliny przez nadtlenki lipidów odgrywa kluczową rolę w patomechanizmie miażdżycy, jako schorzenia rozwijającego się na podłożu niedoboru prostacykliny. W 1979 roku prof. Gryglewski wraz z prof. Andrzejem Szczeklikiem byli pionierami pierwszego zastosowania leczniczego prostacykliny, podając ten związek pacjentom z miażdżycą tętnic kończyn dolnych. W swojej dalszej pracy, prof. prowadził poszukiwania środków farmakologicznych i alternatywnych do farmakoterapii, które mogłyby w naturalny, czyli endogenny sposób, uwalniać prostacyklinę i w ten sposób znaleźć trwałe miejsce w profilaktyce i w leczeniu miażdżycy. W obszarze dalszych zainteresowań naukowych prof. Gryglewskiego powiązanych z farmakologią śródbłonka naczyniowego były również choroby zakrzepowe w kontekście mechanizmu działania tlenku azotu (NO, z jęz. ang. nitric oxide), pozostałych produktów kwasu arachidonowego takich jak tromboksany i leukotrieny oraz leków przeciwzakrzepowych. Prof. Gryglewski stworzył i udowodnił hipotezę tzw. „aspirynowego” uzależnienia częstych napadów astmy oskrzelowej od przyjmowania aspiryny i innych leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), znanych inhibitorów aktywności enzymu cyklooksygenazy prostaglandynowej.

Prof. Ryszard Gryglewski był autorem ponad 400 prac oryginalnych, ponad 50 poglądowych i kilkunastu rozdziałów książkowych. Publikował w najbardziej liczących się czasopismach światowych o najwyższym wskaźniku oddziaływania (z j. ang. impact factor), takich jak Nature, Lancet, New England Journal of Medicine, Hypertension, British Journal of Pharmacology czy Circulation Research. Znajduje się od lat w grupie najczęściej cytowanych uczonych w Polsce. Zmarły był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności i dyrektorem Wydziału Lekarskiego Polskiej Akademii Umiejętności (1991-93), przewodniczącym Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia (1990-92), przewodniczącym Rady Fundacji im. Braci Śniadeckich (1995-97) i wiceprzewodniczącym Komitetu Wykonawczego Światowej Unii Farmakologicznej (IUPHAR). Prof. Gryglewski był członkiem Academia Europaea i Węgierskiej Akademii Nauk, honorowym członkiem zagranicznych i polskich towarzystw naukowych (austriackiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą, polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą, Polsko-Amerykańskiego Towarzystwa Naukowego, Węgierskiego Towarzystwa Farmakologicznego, Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego).  Do najbardziej znaczących nagród i wyróżnień przyznanych za wybitny dorobek naukowy należą m.in. Nagroda im. Jurzykowskiego (1978), Medicus Magnus (1995), Laur Jagielloński (1997), The First von Euler Memorial Lecturer (1997), nagroda Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (1997), Krzyż Wielki Komandoria Orderu Polonia Restituta (2002), i nadany przez Prezydenta RP w 2017 roku, Order Orła Białego. Zmarły był siedmiokrotnie nagradzany tytułem doktora honoris causa przyznanym przez krajowe i zagraniczne uczelnie: New York Medical College (1982), Szeged Medical University (1985), Śląską Akademię Medyczną (1998), Akademię Medyczną w Gdańsku (1999), Uniwersytet Semmelweissa w Budapeszcie (2000), Uniwersytet Lwowski (2001) oraz Uniwersytet w Grodnie (2001). 

Polska nauka traci w osobie prof. Ryszarda Gryglewskiego wybitnego naukowca, człowieka o bardzo szerokich horyzontach naukowych, który był znakomitym nauczycielem akademickim, potrafiącym dzielić się swoją bogatą wiedzą, obdarzonego niesłychaną intuicją naukową, a zarazem otwartego na nowatorskie poglądy i hipotezy naukowe oraz wybitnego przedstawiciela polskiej nauki, który przez całe życie zarażał swoją pasją naukową młode pokolenia swoich następców i lekarzy.

Prof. Marek Krawczyk                                  Prof. Tomasz Brzozowski

Dziekan V Wydziału                                      członek rzeczywisty PAN

Nauk Medycznych PAN