Irena i Fryderyk Joliot-Curie otrzymują Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za okrycie sztucznej radioaktywności. Dzięki ich naukowym osiągnięciom możemy dziś stosować izotopy (czyli promieniotwórcze odmiany pierwiastków) w reaktorach atomowych czy medycynie. Uczeni byli członkami zagranicznymi PAN od 1954 roku. To drugie w historii małżeństwo, które wspólnie otrzymało Nagrodę Nobla. Pierwszą byli rodzice Ireny, Maria Skłodowska-Curie i Pierre Curie. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe / domena publiczna
Fizykochemik prof. Wojciech Świętosławski zostaje po raz pierwszy nominowany do Nagrody Nobla. W sumie otrzymał 15 nominacji do tego zaszczytnego wyróżnienia. Nazywany ojcem nowoczesnej termochemii ma szczególne zasługi w zakresie fizykochemicznej techniki pomiarowej. W 1939 roku razem z polskimi władzami ewakuował się do Rumunii (skąd nie można było wydostać się legalnie). Wysłał wtedy do USA telegram podpisany „Ebuliometr”. Dzięki temu amerykańscy naukowcy uzyskali dla niego wizę, bo od razu wiedzieli, kto do nich pisze. Taką nazwę miał bowiem stworzony przez uczonego przyrząd do wyznaczania temperatury wrzenia z dokładnością do 0,001 °C. Profesor był inicjatorem i pierwszym dyrektorem (w latach 1955-1960) Instytutu Chemii Fizycznej PAN w Warszawie. Wspomnienie prof. Jana Steckiego o prof. Wojciechu Świętosławskim (kwartalnik PAN „Nauka” nr 4/2018). Źródło zdjęcia: PAN Archiwum w Warszawie
Prof. Ludwik Hirszfeld zostaje nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za wyjaśnienie przyczyny konfliktu serologicznego między matką a płodem. Odkrycie to uratowało i nadal ratuje życie wielu noworodkom. Ten immunolog i mikrobiolog odkrył prawa dziedziczenia grup krwi i wprowadził ich oznaczanie jako 0, A, B i AB (przyjęte na całym świecie). Oznaczył również czynnik Rh. Utworzył w 1952 roku we Wrocławiu Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN. Placówka nosi obecnie jego imię. Uczony był członkiem rzeczywistym PAN od 1952 roku.Polskie wątki w początkach rozwoju nowoczesnych nauk o życiu (kwartalnik PAN „Nauka” nr 2/2018). Źródło zdjęcia: PAN Archiwum w Warszawie.
Ukazuje się pierwszy tom „Słownika języka polskiego”. To pierwszy po wojnie nowoczesny słownik polszczyzny, który zastąpił publikację Samuela Bogumiła Lindego z XIX wieku. Wydawnictwo opracował językoznawca prof. Witold Doroszewski, od 1956 roku członek rzeczywisty PAN. Do roku 1969 opublikowanych zostanie 11 tomów, które na lata wyznaczą standardy naszego języka. Źródło zdjęcia: PAN Archiwum w Warszawie.
Prof. Hilary Koprowski – twórca pierwszej szczepionki przeciwko polio – organizuje dla Polski 9 mln dawek preparatu. Dostawa z USA jest bezpłatna. Masowa akcja szczepień pozwala zahamować epidemię polio w naszym kraju i uratować tysiące osób przed śmiercią i kalectwem. Hilary Koprowski był nie tylko wirusologiem i immunologiem, ale też prawdziwym człowiekiem renesansu – muzykiem, pisarzem, znawcą i kolekcjonerem dzieł sztuki, poliglotą i niezrównanym mówcą obdarzonym fenomenalną pamięcią. W 1991 roku został członkiem zagranicznym PAN. Wspomnienie o prof. Hilarym Koprowskim (kwartalnik PAN „ Nauka” nr 2/2013). Źródło zdjęcia: National Museum of Health and Medicine (USA) / Flickr / CC BY 4.0
Czasopismo naukowe „Physical Review Letters” publikuje pracę Andrzeja Trautmana i Ivora Robinsona. Fizycy przedstawiają w niej pierwsze ścisłe rozwiązania próżniowych równań Alberta Einsteina. To podstawa ustaleń dotyczących fal grawitacyjnych, czyli „zmarszczek”, które rozchodzą się w czasoprzestrzeni niczym fale na powierzchni wody. Andrzej Trautman przewidział, że zjawisko to istnieje i można je zarejestrować. Ostatecznie teorię udało się potwierdzić doświadczalnie w 2015 roku. Detektory LIGO wykryły wtedy „echo” kosmicznej kraksy – zderzenia dwóch czarnych dziur. W ten sposób rozpoczęła się nowa era fizyki. „Przewidując fale” – wywiad z prof. Andrzejem Trautmanem (kwartalnik PAN „Academia” nr 3 (51) 2017). Wykrycie fal grawitacyjnych nie byłoby możliwe bez wkładu prof. Andrzeja Trautmana. Fizyk został członkiem rzeczywistym PAN w 1976 roku. Na zdjęciu podczas konferencji w Pałacu w Jabłonnie w 1962 r. (z lewej) wraz z fizykiem Leopoldem Infeldem (z prawej). Źródło zdjęcia: Marek Holzman / Researchgate / CC BY 4.0.
Nominację do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii otrzymuje prof. Tadeusz Urbański. Jego zainteresowania badawcze obejmowały technologię materiałów wybuchowych oraz chemię leków. Dzięki jego wkładowi możliwe było opracowanie cennych związków wykorzystywanych w medycynie (o działaniu przeciwgruźliczym, przeciwmalarycznym i przeciwgrzybiczym). Od 1952 roku członek korespondent, a od 1956 roku członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Kierował Zakładem Syntezy Organicznej PAN, przekształconym w 1964 roku w Instytut Chemii Organicznej PAN. Tadeusz Urbański przemawia podczas I Kongresu Nauki Polskiej w 1951 roku. Źródło zdjęcia: PAN Archiwum w Warszawie
Uznawany za jednego z pięciu najlepszych fizyków wszechczasów – prof. Leopold Infeld – otrzymuje nominację do Nagrody Nobla. Zajmował się klasyczną teorią pola, w tym ogólną teorią względności i klasyczną elektrodynamiką. W Cambridge (Anglia) współpracował z noblistą Maxem Bornem. Z kolei po przeniesieniu się do Princeton (USA) nawiązał kontakt z Albertem Einsteinem. Ich wieloletnie rozmowy zaowocowały wspólną książką „Ewolucja fizyki”, która stała się bestsellerem i klasykiem literatury popularnonaukowej. To opowieść o prawach rządzących Wszechświatem. Leopold Infeld był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i członkiem Prezydium Akademii od 1952 roku. Zasłużył się także jako współtwórca międzynarodowego ruchu na rzecz pokoju i rozbrojenia Pugwash. Światowy bestseller „Ewolucja fizyki” autorstwa Alberta Einsteina i Leopolda Infelda miał premierę w 1938 r. Źródło zdjęcia: archiwum PAN
W serwisie PAN stosujemy pliki cookies w celu gromadzenia danych statystycznych oraz prawidłowego funkcjonowania serwisu. Pliki te mogą być umieszczane na Twoim urządzeniu do odczytu stron. Więcej informacji o celu używania i zmianie ustawień ciasteczek znajdziesz w naszej polityce prywatności.
