Astronom, matematyk, lekarz, tłumacz, ekonomista, prawnik, dyplomata. Człowiek, którego dzieło „O obrotach ciał niebieskich” zredefiniowało miejsce człowieka we wszechświecie. Dziś obchodzimy 550. rocznicę urodzin jednego z najsłynniejszych naukowców w historii: Mikołaja Kopernika.
O urodzonym 19 lutego 1473 roku w Toruniu astronomie napisano i powiedziano już wiele. Mimo to Mikołaj Kopernik wciąż pozostaje postacią tajemniczą. Jak możemy dowiedzieć się z artykułu prof. Krzysztofa Mikulskiego w czasopiśmie ”Nauka”, nawet narodowość naukowca pozostawała przedmiotem debaty w przeszłości. Historykom nie wystarczały próby samookreślenia się przez Kopernika, aby jasno wskazać, czy był on Polakiem, czy też Niemcem. Jako jeden z argumentów za “niemieckością” podawano rodzinę matki astronoma – Watzenrodów, którzy przybyli do Torunia z Westfalii w XIV w.
Nie ma pewności nawet co do dokładnego miejsca urodzenia naukowca. Jak wskazuje prof. Mikulski, najpewniejszą lokalizacją wydaje się kamienica nr 36 przy Rynku Staromiejskim w Toruniu. Dziś to jednak na ul. Kopernika 15 mieści się “Dom Mikołaja Kopernika”, w którym znajdziemy pamiątki po polskim astronomie.
Niepodważalne jest jednak, że “De revolutionibus orbium coelestium” (“O obrotach ciał niebieskich”) na zawsze zrewolucjonizowało nasze postrzeganie wszechświata. To dzięki niemu nazwisko Kopernika stało się synonimem rewolucyjnych idei w świecie nauki.
Dzięki źródłom historycznym wiemy również, że Mikołaj Kopernik oprócz uprawiania astronomii i matematyki działał także w innych dziedzinach. Jak przytacza dr hab. Michał Bejger z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN dla serwisu Nauka w Polsce, naukowiec trudnił się m.in. kartografią (to on stworzył ówczesne mapy Prus i Warmii), ekonomią (zajmował się teorią pieniądza), czy też dyplomacją (uczestniczył w negocjacjach z zakonem krzyżackim).
Na cześć twórcy teorii heliocentrycznej 19 lutego obchodzimy Dzień Nauki Polskiej. Z tej okazji szczególnie warto przybliżyć działalność Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN W tej wiodącej polskiej jednostce naukowej w zakresie astronomii i astrofizyki prowadzone są badania obserwacyjne i teoretyczne w zakresie: astrofizyki gwiazd, układów gwiazd i materii wokółgwiazdowej, fizyki materii gęstej, procesów fizycznych wokół gwiazd neutropanch i czarnych dziur z uwzględnieniem procesów akrecji, struktury i ewolucji aktywnych galaktyk, kosmologii, poszukiwania pozasłonecznych układów planetarnych, rejestracja fal grawitacyjnych.
Pracownicy CAMK PAN uczestniczą w międzynarodowych projektach obserwacyjnych np. H.E.S.S., CTA (obserwacje promieniowania gamma o bardzo wysokiej energii), Herschel (satelitarne obserwacje promieniowania podczerwonego), SALT (teleskop optyczny ok. 10 m średnicy, zlokalizowany w Republice Południowej Afryki), INTEGRAL, Fermi (satelitarne obserwacje promieniowania gamma) czy LIGO-VIRGO (detekcja fal grawitacyjnych). W Centrum realizowany jest projekt badawczy SOLARIS nakierowany na poszukiwanie pozasłonecznych układów planetarnych finansowany m.in. przez European Research Council. CAMK PAN jest też operatorem naziemnego centrum łączności z polskim satelitami naukowymi BRITE.
CAMK PAN prowadzi studium doktoranckie oraz popularyzuje badania m.in. podczas wykładów popularnonaukowych „Spotkania z astronomią”.
Nie są to jedyne powiązania Polskiej Akademii Nauk z Kopernikiem. Prezydium Akademii przyznaje medal PAN im. Mikołaja Kopernika za wybitne osiągnięcia naukowe. Otrzymują go badaczki i badacze, którzy nie są członkami Akademii i zasłużyli się dla środowiska naukowego w Polsce. Medal ma charakter honorowy i można go dostać tylko raz. W 2021 roku medale im. Mikołaja Kopernika zostały przyznane części członków interdyscyplinarnego Zespołu doradczego ds. COVID-19 przy prezesie PAN. Medal trafiły do osób niebędących członkami PAN.
W uzasadnieniu Prezydium czytamy, że Zespół wyróżniono „za udział w pracach interdyscyplinarnego Zespołu doradczego do spraw COVID-19 przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk, opracowaniu kompendium wiedzy o koronawirusie SARS-CoV-2 i chorobie COVID-19 oraz w przygotowaniu 21 stanowisk dotyczących różnych aspektów epidemii COVID-19”.
19 lutego 2023 r. rozpoczął się w Toruniu Światowy Kongres Kopernikański. Głównym jego celem jest przedstawienie stanu badań nad życiem i działalnością wybitnego uczonego i astronoma, a także jego wpływem na rozwój nauki, kultury i sztuki.
Organizatorami Kongresu są Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Kolejne obrady odbędą się kolejno w Krakowie, Olsztynie i ponownie w Toruniu.
W serwisie PAN stosujemy pliki cookies w celu gromadzenia danych statystycznych oraz prawidłowego funkcjonowania serwisu. Pliki te mogą być umieszczane na Twoim urządzeniu do odczytu stron. Więcej informacji o celu używania i zmianie ustawień ciasteczek znajdziesz w naszej polityce prywatności.
