O wyzwaniach etycznych wynikających z rozwoju technonauki, szczególnie tych związanych z ekspansją technik informacyjnych, pisze prof. Roman Z. Morawski.
Nauka i technika wzajemnie na siebie oddziałują. Postęp naukowy prowadzi do rozwoju nowych technologii, które poszerzają możliwości eksperymentalne nauki, umożliwiając rozwój badań. Technonauka pozwala zaradzić wielu bolączkom ludzkości, ale staje się też źródłem nowych problemów będących skutkiem ubocznym jej rozwoju.
Technonauka, jako wynik integracji nauki i techniki, powstała w drugiej połowie XX w. Proces, który doprowadził do jej narodzin, sięga połowy XIX w. Przemysł chemiczny i elektryczny zaczął wówczas obficie korzystać z idei rodzących się w pracowniach naukowych. Laboratoria zaczęły sięgać po aparaturę badawczą wytwarzaną przez przemysł.
Myśliciele XX w. zaczęli dostrzegać problemy natury etycznej wynikające z rozwoju techniki. Podkreślali, że źródłem problemów jest „brak równowagi między rosnącą potęgą techniki a odpowiedzialnością człowieka, słabnącą z postępem naukowo-technicznym”. Dlatego integralnym elementem filozofii technonauki musi być refleksja etyczna dotycząca moralnie nieobojętnych następstw jej rozwoju.
Problem zgłębia prof. Roman Z. Morawski z Politechniki Warszawskiej w tekście pt. „Etyczne wyzwania technonauki – techniki informacyjne”. Zwraca uwagę na to, że pozornie czysto techniczne dylematy miewają ukryty wymiar etyczny. Dzieje się tak, gdyż rozstrzygnięcia tych dylematów mogą oznaczać ludzkie cierpienie, straty materialne lub inną krzywdę.
Autor analizuje problematykę dylematów etycznych dotyczących eksperymentów z udziałem ludzi. Ponadto zajmuje się bardziej szczegółowo wyzwaniami charakterystycznymi dla technik informacyjnych i związanymi ze zbieraniem danych pomiarowych oraz ich przetwarzaniem metodami odwołującymi się do narzędzi sztucznej inteligencji.
Tekst jest rozwiniętą wersją wykładu wygłoszonego przez autora podczas konferencji „Opiniowanie etyczne projektów badań naukowych”. Spotkanie było zorganizowane przez Komitet Etyki w Nauce PAN, Zakład Etyki Wydziału Filozofii UW i półrocznik „Etyka” w listopadzie 2021 r.
Prof. dr hab. Roman Z. Morawski jest specjalistą z nauk technicznych. Obecnie kieruje Pracownią Cyfrowego Przetwarzania Sygnałów Pomiarowych Instytutu Radioelektroniki i Technik Multimedialnych na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej.
Zainteresowania badawcze profesora obejmują problematykę przetwarzania danych pomiarowych. Interesuje się on również filozofią nauki i etyką badań naukowych oraz historiozofią, a także muzyką skrzypcową.
W numerze 2/2022 pisma „NAUKA” znalazły się artykuły:
Treść wydania jest dostępna w wersji elektronicznej na platformie Czasopisma Polskiej Akademii Nauk oraz na stronie internetowej kwartalnika.
Interdyscyplinarne czasopismo Polskiej Akademii Nauk wydawane w języku polskim. W piśmie ukazują się recenzowane prace naukowe, artykuły przeglądowe z różnych dziedzin (nauki ścisłe, humanistyczne, społeczne, przyrodnicze, medyczne, techniczne oraz sztuka). Publikowane są też teksty polemiczne, wspomnieniowe oraz recenzje.
„NAUKA” ukazuje się od 1953 r., początkowo pod tytułem „NAUKA POLSKA”. Od 2004 r. czasopismo ukazuje się regularnie jako kwartalnik. Aktualne oraz archiwalne numery są dostępne w wersji elektronicznej na stronie internetowej kwartalnika oraz na platformie czasopisma Polskiej Akademii Nauk.
W serwisie PAN stosujemy pliki cookies w celu gromadzenia danych statystycznych oraz prawidłowego funkcjonowania serwisu. Pliki te mogą być umieszczane na Twoim urządzeniu do odczytu stron. Więcej informacji o celu używania i zmianie ustawień ciasteczek znajdziesz w naszej polityce prywatności.
